ಪಟಿಚ್ಚ ಸಮುಪ್ಪಾದ

ಹೀಗೇ ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ; ಒಮ್ಮೆ ಭಗವಾನರು ಕುರುದೇಶದಲ್ಲಿನ ಕಮ್ಮಾಸಧಮ್ಮ ಎಂಬ ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿ ತಂಗಿದ್ದರು. ಆಗ ಆಯುಷ್ಮಂತನಾದ ಆನಂದನು ಭಗವಾನರ ಹತ್ತಿರಕ್ಕೆ ಬಂದು ಅಭಿವಂದಿಸಿ ಒಂದುಕಡೆ ಕುಳಿತುಕೊಂಡನು. ಆಮೇಲೆ ಅವರನ್ನು ಕುರಿತು ಇಂತೆಂದನು: “ಆಶ್ಚರ್ಯ ಭಂತೆ, ಅದ್ಭುತ ಭಂತೆ, ಪಟಿಚ್ಚ ಸಮುಪ್ಪಾದ ತುಂಬ ಗಂಭೀರವಾದುದು; ಅದು ಹಾಗೆ ತೋರುತ್ತದೆ. ನನಗಂತೂ ಅದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿಯೇ ಇದೆ.”

“ಆನಂದ, ಹಾಗೆ ಹೇಳಬಾರದು; ಹಾಗೆ ಹೇಳಬಾರದು, ಆನಂದ, ಪಟಿಚ್ಛ ಸಮುಪ್ಪಾದವು ಗಂಭೀರವೇನೋ ಹೌದು. ಈ ತತ್ವವನ್ನು ತಿಳಿಯದ ಅದರ ಆಳವನ್ನು ಅರಿಯದ ಜನರು ಗೋಜಲಾದ ಗಂಟುಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ದಾರದ ಉಂಡೆಯಂತೆ ಮುಂಜದ ಹುಲ್ಲಿನಂತೆ (ಜಟಿಲಮಯವಾದ ಮನಸ್ಸಿನಿಂದ) ಅಪಾಯಪೂರಿತವಾದ ದುರ್ಗತಿಯ ನೀಚಸ್ಥಿತಿಯ ಸಂಸಾರದಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುತ್ತಾರೆ.

“ಆನಂದ, ‘ಜರಾಮರಣವು ಯಾವುದನ್ನಾದರೂ ಅವಲಂಬಿಸಿದೆಯೇ?’ ಎಂಬುದನ್ನು ಕೇಳಿದರೆ ‘ಹೌದು, ಅದು ಸ್ಮೃತಿಯಿಂದ ಪೋಷಿತವಾಗುತ್ತದೆ’ ಎಂದೇ ಹೇಳಬೇಕು. ‘ಜರಾಮರಣವು ಯಾವುದನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದೆ?’ ಎಂದು ಕೇಳಿದರೆ ‘ಜರಾಮರಣವು ಹುಟ್ಟನ್ನು (ಜಾತಿಯನ್ನು) ಅವಲಂಬಿಸಿದೆ’ ಎಂದೇ ಹೇಳಬೇಕು.

“ಆನಂದ, ‘ಜಾತಿಯು ಯಾವುದನ್ನಾದರೂ ಅವಲಂಬಿಸಿರಬೇಕಲ್ಲವೇ?’ ಎಂದು ಕೇಳಿದರೆ ‘ಹೌದು, ಅದು ಸ್ಮೃತಿಯಿಂದ ಪೋಷಿತವಾಗುತ್ತದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳಬೇಕು. ‘ಯಾವುದನ್ನು ಜಾತಿಯು ಅವಲಂಬಿಸಿದೆ?’ ಎಂದು ಕೇಳಿದಾಗ ‘ಜಾತಿಯು ಭವವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದೆ’ ಎಂದೇ ಹೇಳಬೇಕು.

“ಆನಂದ, ‘ಭವವು ಯಾವುದನ್ನಾದರೂ ಅವಲಂಬಿಸಿರಬೇಕಲ್ಲವೇ?’ ಎಂದು ಕೇಳಿದರೆ ‘ಹೌದು, ಅದು ಸ್ಮೃತಿಯಿಂದ ಪೋಷಿತವಾಗುತ್ತದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳಬೇಕು. ‘ಯಾವುದನ್ನು ಭವವು ಅವಲಂಬಿಸಿದೆ?’ ಎಂದು ಕೇಳಿದಾಗ ‘ಭವವು ಉಪಾದಾನವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳಬೇಕು.

“ಆನಂದ, ‘ಉಪಾದಾನವು ಯಾವುದನ್ನಾದರೂ ಅವಲಂಬಿಸಿರಬೇಕಲ್ಲವೇ?’ ಎಂದು ಯಾರಾದರೂ ಕೇಳಿದರೆ ‘ಹೌದು, ಅದು ಸ್ಮೃತಿಯಿಂದ ಪೋಷಿತವಾಗುತ್ತದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳಬೇಕು. ‘ಯಾವುದನ್ನು ಉಪಾದಾನವು ಅವಲಂಬಿಸಿದೆ?’ ಎಂದು ಕೇಳಿದಾಗ ‘ಉಪಾದಾನವು ತಣ್ಹಾವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳಬೇಕು.

“ಆನಂದ, ‘ತಣ್ಹಾವು ಯಾವುದನ್ನಾದರೂ ಅವಲಂಬಿಸಿರಬೇಕಲ್ಲವೇ?’ ಎಂದು ಯಾರಾದರೂ ಕೇಳಿದರೆ ‘ಹೌದು, ಅದು ಸ್ಮೃತಿಯಿಂದ ಪೋಷಿತವಾಗುತ್ತದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳಬೇಕು. ‘ತಣ್ಹಾವು ಯಾವುದನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದೆ?’ ಎಂದು ಕೇಳಿದಾಗ, ‘ತಣ್ಹಾವು ವೇದನೆಯನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳಬೇಕು.

“ಆನಂದ, ‘ವೇದನೆಯು ಯಾವುದನ್ನಾದರೂ ಅವಲಂಬಿಸಿರಬೇಕಲ್ಲವೇ?’ ಎಂದು ಯಾರಾದರೂ ಕೇಳಿದರೆ ‘ಹೌದು, ಅದು ಸ್ಮೃತಿಯಿಂದ ಪೋಷಿತವಾಗುತ್ತದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳಬೇಕು. ‘ವೇದನೆಯು ಯಾವುದನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದೆ?’ ಎಂದು ಕೇಳಿದಾಗ ‘ವೇದನೆಯು ಫಸ್ಸವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳಬೇಕು.

“ಆನಂದ, ‘ಪಸ್ಸವು ಯಾವುದನ್ನಾದರೂ ಅವಲಂಬಿಸಿರಬೇಕಲ್ಲವೆ?’ ಎಂದು ಯಾರಾದರೂ ಕೇಳಿದರೆ ‘ಹೌದು, ಅದು ಸ್ಮೃತಿಯಿಂದ ಪೋಷಿತವಾಗುತ್ತದೆ’ ಎಂದೇ ಹೇಳಬೇಕು. ‘ಫಸ್ಸವು ಯಾವುದನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದೆ?’ ಎಂದು ಕೇಳಿದಾಗ ‘ಫಸ್ಸವು ನಾಮರೂಪವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳಬೇಕು.

“ಆನಂದ, ‘ನಾಮರೂಪವು ಯಾವುದನ್ನಾದರೂ ಅವಲಂಬಿಸಿರಬೇಕಲ್ಲವೇ?’ ಎಂದು ಯಾರಾದರೂ ಕೇಳಿದರೆ, ‘ಹೌದು, ಅದು ಸ್ಮೃತಿಯಿಂದ ಪೋಷಿತವಾಗುತ್ತದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳಬೇಕು. ‘ನಾಮರೂಪವು ಯಾವುದನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದೆ?’ ಎಂದು ಕೇಳಿದಾಗ ‘ನಾಮರೂಪವು ವಿಞ್ಞಾಣವನ್ನವಲಂಬಿಸಿದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳಬೇಕು.

“ಆನಂದ, ‘ವಿಞ್ಞಾಣವು ಯಾವುದನ್ನಾದರೂ ಅವಲಂಬಿಸಿರಬೇಕಲ್ಲವೇ?’ ಎಂದು ಕೇಳಿದರೆ, ‘ಹೌದು, ಅದು ಸ್ಮೃತಿಯಿಂದ ಪೋಷಿತವಾಗುತ್ತದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳಬೇಕು. ‘ವಿಞ್ಞಾಣವು ಯಾವುದನ್ನವಲಂಬಿಸಿದೆ?’ ಎಂದು ಕೇಳಿದಾಗ ‘ವಿಞ್ಞಾಣವು ನಾಮರೂಪವನ್ನವಲಂಬಿಸಿದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳಬೇಕು.

“ಹೀಗೆ ಆನಂದ, ವಿಞ್ಞಾಣವು ನಾಮರೂಪವನ್ನೂ, ನಾಮರೂಪವು ವಿಞ್ಞಾಣವನ್ನೂ, ಫಸ್ಸವು ನಾಮರೂಪವನ್ನೂ, ವೇದನೆಯು ಫಸ್ಸವನ್ನೂ, ವೇದನೆಯನ್ನು ತಣ್ಹಾವೂ, ತಣ್ಹಾವನ್ನು ಉಪಾದಾನವೂ, ಉಪಾದಾವನ್ನು ಭವವೂ, ಭವವನ್ನು ಜಾತಿಯೂ, ಜಾತಿಯನ್ನು ಜರಾಮರಣವೂ ಅವಲಂಬಿಸಿದ್ದು ಶೋಕ ಪಶ್ಚಾತ್ತಾಪ ದುಃಖ ದುಗುಡ ಹತಾಶೆಗಳು ಹುಟ್ಟುತ್ತವೆ. ಹೀಗೆ ದುಃಖಕ್ಖಂದವು ಹುಟ್ಟುತ್ತದೆ.

“’ಜರಾಮರಣವು ಜಾತಿಯನ್ನವಲಂಬಿಸಿದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳಿದಾಗ ಅದರ ಅರ್ಥವನ್ನು ಹೀಗೆ ತಿಳಿಯಬೇಕು. ಆನಂದ, ಎಲ್ಲಿಯೂ ಯಾವ ರೀತಿಯೂ ಎಂದೂ ಜಾತಿಯೇ ಇಲ್ಲದಿದ್ದಾಗ - ಅಂದರೆ ದೇವತ್ವವನ್ನು ಪಡೆದು ದೇವತೆಯಾಗಿ ಆಗಲೀ ಗಂಧರ್ವತ್ವವನ್ನು ಪಡೆದ ಗಂಧರ್ವನಾಗಿ ಆಗಲೀ ಯಕ್ಷತ್ವವನ್ನು ಪಡೆದ ಯಕ್ಷನಾಗಿಯಾಗಲೀ ಭೂತತ್ವವನ್ನು ಹೊಂದಿದ ಭೂತವಾಗಿಯಾಗಲೀ ಮನುಷ್ಯತ್ವವನ್ನು ಮನುಷ್ಯನಾಗಿಯಾಗಲೀ, ಚತುಷ್ಪಾದತ್ವವನ್ನು ಪಡೆದ ಚತುಷ್ಪಾದಿಯಾಗಲೀ ಪಕ್ಷಿತ್ವವನ್ನು ಪಡೆದ ಪಕ್ಷಿಯಾಗಲೀ ಕೀಟತ್ವವನ್ನು ಪಡೆದ ಕೀಟವಾಗಿಯಾಗಲೀ, ಆನಂದ, ಯಾರ ರೂಪದಲ್ಲಿಯೂ ಜೀವಿಯಾಗಿ ಹುಟ್ಟಿದಿದ್ದಾಗ ಯಾವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿಯೂ ಜಾತಿಯಲ್ಲದೆ ಹುಟ್ಟು ಎಂಬುದು ಅಳಿದು ಹೋದಾಗ ಜರಾಮರಣವು ಇರುತ್ತವೆಯೇ?” “ಭಂತೆ, ಯಾವುದೂ ಇಲ್ಲ.” “ಅದುದರಿಂದ, ಆನಂದ, ಹೀಗೆ ಜರಾಮರಣಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೂ, ಅದರ ಉತ್ಪತ್ತಿಗೂ ಅದರ ಅವಲಂಬನೆಗೂ ಜಾತಿಯೇ ಆಗಿದೆ.

“‘ಜಾತಿಯು ಭವವನ್ನವಲಂಬಿಸಿದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳಿದಾಗ ಅದನ್ನು ಈ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಆನಂದ, ಎಂದೂ ಎಲ್ಲಿಯೂ ಯಾವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿಯೂ ಭವವು ಅಂದರೆ ಕಾಮಭವವಾಗಲೀ ರೂಪಭವವಾಗಲೀ ಅರೂಪವಾಗಲೀ ಯಾವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿಯೂ ಇಂದೇ ಅಳಿದು ಹೋದಾಗ ಜಾತಿಯು ಇರಬಲ್ಲದೇ?” “ಭಂತೆ, ಇಲ್ಲ ಇರುವುದಿಲ್ಲ.” “ಆದುದರಿಂದ ಆನಂದ, ಜಾತಿಗೆ ಹೇತುವೂ ಅದರ ಉತ್ಪನ್ನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೂ ಅದರ ಉತ್ಪನ್ನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೂ ಅದರ ಅವಲಂಬನೆಯೂ ಭವವೇ ಆಗಿದೆ.

“’ಭವವು ಉಪಾದಾನವನ್ನವಲಂಬಿಸಿದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳಿದಾಗ ಅದನ್ನು ಈ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಆನಂದ, ಎಂದೂ ಎಲ್ಲಿಯೂ ಯಾವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿಯೂ ಉಪಾದಾನವು ಅಂದರೆ- ಕಾಮ ಉಪಾದಾನ ದಿಟೂಠುಪಾದಾನ ಸೀಲಬ್ಬತ ಉಪಾದಾನ ಅತ್ತವಾದುಪಾದಾನ ಎಲ್ಲವೂ ನಿಂತು ಹೋದಾಗ ಭವವು ಇರಬಲ್ಲುದೇ?” “ಭಂತೆ, ಇಲ್ಲ.”

“ಆದುದರಿಂದ ಆನಂದ, ಹೀಗೆ ಭವಕ್ಕೆ ಹೇತುವೂ ಅದರ ಉತ್ಪನ್ನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೂ ಅದರ ಅವಲಂಬನೆಯೂ ಉಪಾದಾನವೇ ಅಗಿದೆ.

“’ಉಪಾದಾನವು ತಣ್ಹಾವನ್ನವಲಂಬಿಸಿದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳಿದಾಗ ಅದನ್ನು ಈ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಆನಂದ, ಎಂದೂ ಎಲ್ಲಿಯೂ ಯಾವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿಯೂ ತಣ್ಹವು- ಅಂದರೆ ರೂಪ ತಣ್ಹಾ, ಶ್ರದ್ಧಾ ತಣ್ಹಾ, ಗಂಧ ತಣ್ಹಾ, ರಸತಣ್ಹಾ, ಪೋಟ್ಠಬ್ಬ ತಣ್ಹಾ, ಧಮ್ಮ ತಣ್ಹಾ ಎಲ್ಲ ತಣ್ಹಾಗಳೂ ನಿಂತು ಹೋದಾಗ ಉಪಾದಾನವು ಇರಬಲ್ಲುದೇ?” “ಭಂತೆ, ಇಲ್ಲ.”

“ಆದುದರಿಂದ ಆನಂದ, ಉಪಾದಾನಕ್ಕೆ ಹೇತುವು ಅದರ ಉತ್ಪನ್ನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೂ ಅದರ ಅವಲಂಬನೆಯೂ ತಣ್ಹಾವೇ ಆಗಿದೆ.

“’ತಣ್ಹಾವು ವೇದನೆಯನ್ನವಲಂಬಿಸಿದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳಿದಾಗ ಅದನ್ನು ಈ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಆನಂದ, ಎಂದೂ, ಎಲ್ಲಿಯೂ ಯಾವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿಯೂ ವೇದನೆ ಅಂದರೆ - ಚಕ್ಷು ಸ್ಪರ್ಶದಿಂದಾಗುವ ವೇದನೆ ಶ್ರೋತ್ರ ಸ್ಪರ್ಶದಿಂದಾಗುವ ವೇದನೆ, ಫಣೀಂದ್ರಿಯ ಸ್ಪರ್ಶದಿಂದಾಗುವ ವೇದನೆ, ಜಿಹ್ವಾ ಸ್ಪರ್ಶದಿಂದಾಗುವ ವೇದನೆ, ಕಾಯ ಸ್ಪರ್ಶದಿಂದಾಗುವ ವೇದನೆ, ಮನೋಸ್ಪರ್ಶದಿಂದಾಗುವ ವೇದನೆ, ಅಳಿದು ಹೋದಾಗ ತಣ್ಹಾವು ಇರಬಲ್ಲುದೇ?” “ಇಲ್ಲ ಭಂತೆ.”

“ಆದುದರಿಂದ ಆನಂದ, ತಣ್ಹಾಕ್ಕೆ ಹೇತುವೂ ಅದರ ಉತ್ಪನ್ನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೂ ಅದರ ಅವಲಂಬನೆಯೂ ವೇದನೆಯೇ ಆಗಿದೆ.

“ಹೀಗೆ ಆನಂದ, ತಣ್ಹಾವು ವೇದನೆಯಿಂದಲೂ, ವೃತ್ತಿಯು ತಣ್ಹಾದಿಂದಲೂ ಲಾಭ ಗಳಿಸಬೇಕೆಂಬ ಭಾವನೆಯು ವೃತ್ತಿಯಿಂದಲೂ ಹೀಗೆಯೇ ಮಾಡಬೇಕು ಎಂಬ ಬುದ್ಧಿಯು ಲಾಭ ಗಳಿಸಬೇಕೆಂಬ ಬುದ್ಧಿಯಿಂದಲೂ ಅಂಟಿಕೊಳ್ಳುವ ಬುದ್ಧಿಯು ಬಯಕೆ ಮತ್ತು ರಾಗಗಳಿಂದಲೂ ಸಂಗ್ರಹ ಬುದ್ಧಿಯು ಪಟ್ಟು ಹಿಡಿಯುವ ಬುದ್ಧಿಯಿಂದಲೂ ಮಾತ್ಸರ್ಯವೂ ಸಂಗ್ರಹ ಬುದ್ಧಿಯಿಂದಲೂ ರಕ್ಷಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕೆಂಬ ಬುದ್ಧಿಯು ಮಾತ್ಸರ್ಯದಿಂದಲೂ ಹುಟ್ಟುತ್ತವೆ. ದಂಡಶಸ್ತ್ರಗಳಿಂದ ಪರಸ್ಪರ ಹೋರಾಟ ಕಲಹ, ಒಡಕು, ವಿವಾದ, ನಿಂದೆ ಪಿಸುಣತೆ ಮತ್ತು ಮಿಥ್ಯಾವಚನ ಮುಂತಾದ ಅನೇಕ ಅಕುಶಲ ಮತ್ತು ಪಾಪ ಭಾವನೆಗಳು ಹುಟ್ಟುತ್ತವೆ.

“‘ದಂಡಶಾಸ್ತ್ರಗಳಿಂದ ಮಾಡುವ ಹೊಡೆದಾಟ, ಕಲಹ, ವಿರೋಧ, ವಿವಾದ, ನಿಂದೆ, ಪಿಸುಣತೆ ಮತ್ತು ಮಿಥ್ಯಾವಚನ ಮುಂತಾದ ಅನೇಕ ಅಕುಶಲ ಮತ್ತು ಪಾಪ ಭಾವನೆಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾದ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದುದನ್ನು ತಾವೇ ಗಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕೆಂಬ ಬುದ್ಧಿಯು ರಕ್ಷಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕೆಂಬ ಬುದ್ಧಿಯಿಂದ ಹುಟ್ಟುತ್ತವೆ’ ಎಂದು ಹೇಳಿದಾಗ ಅದನ್ನು ಹೀಗೆ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಆನಂದ, ರಕ್ಷಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕೆಂಬ ಬುದ್ಧಿಯು ಎಂದೂ ಯಾವಾಗಲೂ ಯಾವ ರೂಪದಲ್ಲಿಯೂ ಇಲ್ಲದೇ ಹೋದಾಗ ದಂಡಶಸ್ತ್ರಗಳಿಂದ ಆಗುವ ಹೊಡೆದಾಟವಾಗಲೀ ಒಡಕು, ವಿವಾದ, ನಿಂದೆ, ಪಿಸುಣತೆ ಮತ್ತು ಮಿಥ್ಯಾವಚನ ಮುಂತಾದ ಅನೇಕ ಅಕುಶಲ ಮತ್ತು ಪಾಪಭಾವನೆಗಳು ಹುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲ. ಆನಂದ ಹುಟ್ಟುವುದೇ?” “ಇಲ್ಲ ಭಂತೆ.”

“ಆದುದರಿಂದ ಆನಂದ, ದಂಡಶಾಸ್ತ್ರಗಳಿಂದ ಮಾಡುವ ಹೊಡೆದಾಟ, ಒಡಕು, ವಿವಾದ, ನಿಂದೆ, ಪಿಸುನತೆ ಮತ್ತು ಮಿಥ್ಯಾವಚನ ಮುಂತಾದ ಅನೇಕ ಅಕುಶಲ ಮತ್ತು ಪಾಪಭಾವನೆಗೆ ಹೇತುವೂ ಅದರ ಉದ್ಬವಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೂ ಅದರ ಅವಲಂಬನೆಯೂ ರಕ್ಷಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕೆಂಬ ಭಾವನೆಯೇ ಆಗಿದೆ.

“‘ರಕ್ಷಣಾಬುದ್ಧಿಯು ಮಾತ್ಸರ್ಯದಿಂದ ಬರುತ್ತದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳಿದಾಗ ಅದನ್ನು ಈ ರೀತಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು, ಆನಂದ, ಎಲ್ಲಿಯೂ ಯಾವ ರೀತಿಯಲ್ಲೂ ಮಾತ್ಸರ್ಯವು ಇಲ್ಲದೆ ಅದು ಅಳಿದು ಹೋದಾಗ ರಕ್ಷಣಾ ಬುದ್ಧಿಯು ಇರುವುದಿಲ್ಲ, ಇರುತ್ತದೆಯೇ ಆನಂದ?”

“ಇಲ್ಲ ಭಂತೆ.”

“ಆದುದರಿಂದ ರಕ್ಷಣಾ ಪ್ರವೃತ್ತಿಗೆ ಹೇತುವೂ ಅದರ ಉತ್ಪನ್ನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೂ ಅದರ ಅವಲಂಬನೆಯೂ ಮಾತ್ಸರ್ಯವೇ ಆಗಿದೆ.

“ಮಾತ್ಸರ್ಯವು ಸಂಗ್ರಹ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯಿಂದ ಬರುತ್ತದೆ ಎಂದಾಗ ಅದನ್ನು ಹೀಗೆ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಆನಂದ, ಸಂಗ್ರಹ ಬುದ್ಧಿಯು ಎಂದೂ ಎಲ್ಲಿಯೂ ಯಾವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿಯೂ ಇಲ್ಲದೆ ಅದು ಅಳಿದು ಹೋದಾಗ ಮಾತ್ಸರ್ಯ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಅದು ಇರುತ್ತದೆಯೆ, ಆನಂದ?”

“ಇಲ್ಲ ಭಂತೆ.”

“ಆನಂದ, ಮಾತ್ಸರ್ಯಕ್ಕೆ ಹೇತುವೂ ಅದರ ಉತ್ಪನ್ನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೂ ಅದರ ಅವಲಂಬನೆಯೂ ಸಂಗ್ರಹ ಬುದ್ಧಿಯೇ ಆಗಿದೆ.

“ ಸಂಗ್ರಹ ಬುದ್ಧಿಯು ಅಂಟಿಕೊಳ್ಳುವ ಬುದ್ಧಿಯಿಂದ ಬರುತ್ತದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳಿದಾಗ ಅದನ್ನು ಈ ರೀತಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು, ಆನಂದ, ಎಂದೂ ಎಲ್ಲಿಯೂ ಯಾವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿಯೂ ಅಂಟಿಕೊಳ್ಳುವ ಬುದ್ಧಿ ಇಲ್ಲದೆ ಅದು ಅಳಿದು ಹೋದಾಗ ಸಂಗ್ರಹ ಬುದ್ಧಿ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಅದು ಇರುತ್ತದೆಯೇ ಆನಂದ?”

“ಇಲ್ಲ ಭಂತೆ.”

“ಆದುದರಿಂದ ಆನಂದ, ಸಂಗ್ರಹ ಬುದ್ಧಿಗೆ ಹೇತುವೂ ಅದರ ಉತ್ಪನ್ನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೂ ಅದರ ಅವಲಂಬನೆಯೂ ಅಂಟಿಕೊಳ್ಳುವ ಬುದ್ಧಿಯೇ ಆಗಿವೆ.

“ಅಂಟಿಕೊಳ್ಳುವ ಬುದ್ಧಿಯು ಬಯಕೆ ರಾಗಗಳಿಂದ ಬರುತ್ತದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳಿದಾಗ ಅದನ್ನು ಈ ರೀತಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು, ಆನಂದ, ಎಂದೂ ಎಲ್ಲಿಯೂ ಯಾವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿಯೂ ಬಯಕೆ ಇಲ್ಲದೆ ಅದು ಅಳಿದು ಹೋದಾಗ ಅಂಟಿಕೊಳ್ಳುವ ಬುದ್ಧಿಯು ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಅದು ಇರುತ್ತದೆಯೇ, ಆನಂದ?”

“ಇಲ್ಲ ಭಂತೆ.”

“ಆದುದರಿಂದ ಆನಂದ, ಅಂಟಿಕೊಳ್ಳುವ ಬುದ್ಧಿಗೆ ಹೇತುವೂ ಅದರ ಉತ್ಪನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೂ ಅದರ ಅವಲಂಬನೆಯೂ ಬಯಕೆ-ರಾಗಗಳೇ ಆಗಿವೆ.

“ಬಯಕೆ ರಾಗಗಳು ಹೀಗೆ ಮಾಡಬೇಕು ಎಂಬ ಬುದ್ಧಿಯಿಂದ ಬರುತ್ತದೆ’ ಎಂದಾಗ ಅವನ್ನು ಹೀಗೆ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಆನಂದ, ಎಂದೂ ಎಲ್ಲಿಯೂ ಯಾವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿಯೂ ಹೀಗೆ ಮಾಡಬೇಕು ಎಂಬ ಬುದ್ಧಿಯು ಬರದೆ ಅದು ನಿಂತು ಹೋದಾಗ ಬಯಕೆ ರಾಗಗಳು ಇರುತ್ತವೆಯೇ?” “ಇಲ್ಲ ಭಂತೆ.”

“ಆದುದರಿಂದ, ಆಗುವ ಬಯಕೆ, ರಾಗಗಳಿಗೆ ಹೇತುವು ಅದರ ಉತ್ಪನ್ನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೂ ಅದರ ಅವಲಂಬನೆಯೂ ಹೀಗೆ ಮಾಡಬೇಕು ಎಂಬ ಬುದ್ಧಿಯೇ ಆಗಿದೆ.

“ಹೀಗೆ ಮಾಡಬೇಕು ಎಂಬ ಬುದ್ಧಿಯು ಲಾಭ ಬುದ್ಧಿಯಿಂದ ಬರುತ್ತದೆ’ ಎಂದಾಗ ಅದನ್ನು ಹೀಗೆ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು ಆನಂದ- ಎಂದೂ ಎಲ್ಲಿಯೂ ಯಾವ ರೂಪದಲ್ಲಿಯೂ ಲಾಭ ಬುದ್ಧಿಯು ಇಲ್ಲದೆ ಅದು ಅಳಿದು ಹೋದಾಗ ಹೀಗೆ ಮಾಡಬೇಕು ಎಂಬ ಬುದ್ಧಿ ಬರುವುದಿಲ್ಲ. ಬರುತ್ತದೆಯೇ ಆನಂದ?”

“ಇಲ್ಲ ಭಂತೆ.”

“ಆದುದರಿಂದ, ಆನಂದ, ಹೀಗೆ ಮಾಡಬೇಕು ಎಂಬ ಬುದ್ಧಿಗೆ ಹೇತುವೂ ಅದರ ಉತ್ಪನ್ನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೂ ಅದರ ಅವಲಂಬನೆಯೂ ಲಾಭ ಬುದ್ಧಿಯೇ ಆಗಿದೆ.

“ಲಾಭ ಬುದ್ಧಿಯು ವೃತ್ತಿಯಿಂದ ಬರುತ್ತದೆ’ ಎಂದಾಗ ಅದನ್ನು ಹೀಗೆ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು, ಆನಂದ- ಎಂದೂ ಎಲ್ಲಿಯೂ ಯಾವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿಯೂ ಒಂದು ಕಸುಬಿನ ಆಸೆಯು ಇಲ್ಲದೆ ಅದು ಅಳಿದು ಹೋದಾಗ ಲಾಭ ಬುದ್ಧಿ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಇರುತ್ತದೆಯೇ, ಆನಂದ?”

“ಆದುದರಿಂದ ಆನಂದ, ಲಾಭ ಬುದ್ಧಿಗೆ ಹೇತುವೂ ಅದರ ಉತ್ಪನ್ನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೂ ಅದರ ಅವಲಂಬನೆಯೂ ವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಬೇಕು ಎಂಬ ಆಸೆಯೇ ಆಗಿದೆ.

“ವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಬೇಕು’ ಎಂಬ ಆಸೆಯು ತಣ್ಹಾದಿಂದ ಬರುತ್ತದೆ ಎಂದಾಗ ಅದನ್ನು ಈ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು, ಆನಂದ, ಎಂದೂ ಎಲ್ಲಿಯೂ ಯಾವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿಯೂ ಕಾಮತಣ್ಹಾ, ಭವ ತಣ್ಹಾ, ವಿಭವ ತಣ್ಹಾ ಯಾವುದೂ ಇಲ್ಲದೆ ತಣ್ಹಾವು ಆರಿಹೋದಾಗ ವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಬೇಕು ಎಂಬ ಆಸೆ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಇರುತ್ತದೆಯೇ, ಆನಂದ?” “ಇಲ್ಲ ಭಂತೆ.”

“ಆದುದರಿಂದ ಆನಂದ, ವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ತೊಡಬೇಕು ಎಂಬ ಆಸೆಗೆ ಹೇತುವೂ ಅದರ ಉತ್ಪನ್ನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೂ ಅದರ ಅವಲಂಬನೆಯೂ ತಣ್ಹಾವೇ ಆಗಿದೆ. ಹೀಗೆ ಆನಂದ, ಎರಡು ಬಗೆಯ ಭಾವನೆಗಳು ವೇದನೆಯ ಮೂಲಕ ಒಂದೇ ಆಗಿಬಿಡುತ್ತದೆ.

“ವೇದನೆಯು ಸ್ಪರ್ಶವನ್ನವಲಂಬಿಸಿದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳಿದಾಗ ಅದನ್ನು ಈ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಆನಂದ- ಎಂದೂ ಯಾವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿಯೂ, ಎಲ್ಲಿಯೂ ಚಕ್ಷುಸ್ಪರ್ಶವಾಗಲೀ ಶ್ರೋತ ಸ್ಪರ್ಶವಾಗಲೀ ಘ್ರಾಣಸ್ಪರ್ಶವಾಗಲೀ ಜಿಹ್ವಾಸ್ಪರ್ಶವಾಗಲೀ ಕಾಯಸ್ಪರ್ಶವಾಗಲೀ ಮನೋಸ್ಪರ್ಶವಾಗಲೀ ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ವೇದನೆಯು ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಇರಬಲ್ಲದೇ ಆನಂದ?” “ಇಲ್ಲ ಭಂತೆ.”

“ಆದುದರಿಂದ ಆನಂದ, ವೇದನೆಗೆ ಹೇತುವೂ ಅದರ ಉತ್ಪನ್ನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೂ ಅದರ ಅವಲಂಬನೆಯೂ ಸ್ಪರ್ಶವೇ ಆಗಿದೆ.”

“ಸ್ಪರ್ಶವು ನಾಮರೂಪವನ್ನವಲಂಬಿಸಿದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳಿದಾಗ ಅವನ್ನು ಈ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಆಕಾರದಿಂದಾಗಲೀ, ಲಿಂಗದಿಂದಾಗಲೀ, ನಿಮಿತ್ತದಿಂದಾಗಲೀ, ಉದ್ದೇಶದಿಂದಾಗಲೀ ನಾಮಕಾಯದ ಭಾವನೆಯು ಬರುವುದಾದರೆ ಅವಾವುವೂ ಇಲ್ಲದಿದ್ದಾಗ ರೂಪಕಾಯವೆಂಬ ವಚನ ಸ್ಪರ್ಶವು (ಅಭಿವಚನ ಸಂಧಸ್ಸ) ಇರುವುದಿಲ್ಲ, ಇರುವುದೇ?” “ಇಲ್ಲ ಭಂತೆ.”

“ಆದುದರಿಂದ ಆನಂದ, ಆಕಾರದಿಂದಾಗಲೀ, ಲಿಂಗದಿಂದಾಗಲೀ, ನಿಮಿತ್ತದಿಂದಾಗಲೀ, ಉದ್ದೇಶದಿಂದಾಗಲೀ ಬರುವ ರೂಪಕಾಯದ ಭಾವನೆ ಇಲ್ಲದಿದ್ದಾಗ ‘ಪಟಿಘ ಸಂಫಸ್ಸ’ವು ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಆನಂದ, ಇರುತ್ತದೆಯೇ?” “ಇಲ್ಲ ಭಂತೆ.”

“ಆನಂದ, ನಾಮಕಾಯದ ಭಾವನೆಗೆ ಕಾರಣವಾದ ಆಕಾರವಾಗಲೀ (ಉದ್ದೇಶವಾಗಲೀ ಇಲ್ಲದಿದ್ದಾಗ) ‘ಅಧಿವಚನ ಸಂಫಸ್ಸ’ವಾಗಲೀ ‘ಪಟಿಘ ಸಂಪಸ್ಸವಾಗಲೀ’ ಇರಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಇರಬಲ್ಲುದೇ ಆನಂದ?” “ಇಲ್ಲ ಭಂತೆ.”

“ಆನಂದ, ಆಕಾರ ಲಿಂಗ ನಿಮಿತ್ತ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಬರುವ ನಾಮರೂಪವು ಇಲ್ಲದಿದ್ದಾಗ ಫಸ್ಸವು ಇರಬಲ್ಲುದೇ?” “ಇಲ್ಲ ಭಂತೆ.”

“ಆದುದರಿಂದ ಆನಂದ, ಫಸ್ಸಕ್ಕೆ ಹೇತುವೂ ಅದರ ಉತ್ಪನ್ನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೂ ಅದರ ಅವಲಂಬನೆಯೂ ನಾಮರೂಪವೇ ಆಗಿದೆ!”

“ನಾಮರಪವು ವಿಞ್ಞಾಣವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದೆ” ಎಂದು ಹೇಳಿದಾಗ ಅದನ್ನು ಹೀಗೆ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಆನಂದ, ವಿಞ್ಞಾಣವು ಮಾತೃಗರ್ಭವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ್ದರೆ ಅಲ್ಲಿ ನಾಮರೂಪವು ಕೂಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಆಗುವುದಿಲ್ಲ. ಅದು ಕೂಡಿಕೊಳ್ಳಬಲ್ಲುದೇ ಆನಂದ?” “ಇಲ್ಲ ಭಂತೆ.”

“ಕುಮಾರ ಕುಮಾರಿಯರ ವಿಞ್ಞಾಣವನ್ನು ಬೇರಿಲ್ಲದಂತೆ ತೆಗೆದು ಹಾಕಿದಾಗ ಅದು ವಿಪುಲವಾಗಿ ವೃದ್ಧಿಯಾಗುತ್ತದೆಯೇ?” “ಇಲ್ಲ ಭಂತೆ.”

“ಆದುದರಿಂದ ಆನಂದ, ನಾಮರೂಪಕ್ಕೆ ಹೇತುವೂ ಅದರ ಉತ್ಪನ್ನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೂ ಅದರ ಅವಲಂಬನೆಯೂ ವಿಞ್ಞಾಣವೇ ಆಗಿದೆ.”

“ವಿಞ್ಞಾಣವು ನಾಮರೂಪವನ್ನವಲಂಬಿಸಿದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳಿದಾಗ ಅದನ್ನು ಹೀಗೆ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು, ಆನಂದ- ವಿಞ್ಞಾಣವು ನಾಮರೂಪದಲ್ಲಿ ಇರುವುದಿಲ್ಲವಾದರೆ ಜಾತಿ ಜರಾಮರಣ ದುಃಖದ ಉದಯವು ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಇರಬಲ್ಲುದೇ ಆನಂದ?” “ಇಲ್ಲ ಭಂತೆ.”

“ಆದುದರಿಂದ ಆನಂದ, ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಕೆ ಹೇತುವೂ ಅದರ ಉತ್ಪನ್ನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೂ ಅದರ ಅವಲಂಬನೆಯೂ ನಾಮರೂಪವೇ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಎಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಹುಟ್ಟು ಮುಪ್ಪು ಸಾವು ಇರುವ, ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಹುಟ್ಟುವಂಥ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಇರುತ್ತದೋ ಅಭಿವಚನ ಪಥ ನಿರುತ್ತಿಪಥ ಪಞ್ಞತ್ತಪಥ ಪಞ್ಞಾವಚದ ಎಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಇರುತ್ತವೆಯೋ ಅಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಸುತ್ತಾಟ ಇರುತ್ತದೆ. ನಾಮರೂಪ ವಿಞ್ಞಾಣಗಳು ಪರಸ್ಪರ ಅವಲಂಬಿಸಿಕೊಂಡು ಸುತ್ತಾಡುತ್ತಿರುತ್ತವೆ.

ಆತ್ಮದ ಬಗೆಗಿನ ಪ್ರಜ್ಞೆ

“ಆನಂದ, ಆತ್ಮದ ಬಗೆಗೆ ಎಷ್ಟು ರೀತಿಯ ಭಾವನೆಗಳಿವೆ? ‘ನನ್ನ ಆತ್ಮವು ರೂಪವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳುವಾಗ ಆತ್ಮವೂ ರೂಪಿಯೂ ಸೂಕ್ಷ್ಮವೂ ಆಗಿರುತ್ತವೆ ಎಂಬ ಭಾವನೆಯೇ ಇರುತ್ತದೆ. ‘ನನ್ನ ಆತ್ಮವು ರೂಪಿಯೂ ಆಗಿದೆ, ಆನಂತವೂ ಆಗಿದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳುವಾಗ ‘ಆತ್ಮವು ಅರೂಪಿಯೂ, ಸೂಕ್ಷ್ಮವೂ ಆಗಿರುತ್ತದೆ’ ಎಂಬ ಭಾವನೆಯೇ ಇರುತ್ತದೆ. ‘ನನ್ನ ಆತ್ಮವು ಅರೂಪಿಯು ಅನಂತವೂ ಆಗಿದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳುವಾಗ ‘ಆತ್ಮವೂ ಅರೂಪಿಯೂ ಅನಂತವೂ ಆಗಿದೆ’ ಎಂಬ ಭಾವನೆಯು ಇರುತ್ತದೆ.

“ಆನಂದ, ಯಾರು ಆತ್ಮವು ರೂಪಿಯೂ ಸೂಕ್ಷ್ಮವೂ ಆಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೋ ಅವರು ‘ಇದು ಆತ್ಮವು ಹಾಗಿದೆ ಅಥವಾ ಮುಂದೆ ಹಾಗೆ ಆಗುತ್ತದೆ’ ಎಂದೇ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ‘ಹಾಗಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಮುಂದೆ ಹಾಗೆ ಆಗುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತೇವೆ’ ಎಂದು ವಿವರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಹೀಗೆ ಆನಂದ, ಆತ್ಮವು ರೂಪ ಮತ್ತು ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆಯ ಬಗೆಗೆ ಹೇಳಬೇಕಾದುದನ್ನೆಲ್ಲಾ ಹೇಳಿದ್ದೇವೆ.

“ಆನಂದ, ಯಾರು ಆತ್ಮವೂ ರೂಪಿಯೂ ಅನಂತವೂ ಆಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೋ ಅವರು ಆತ್ಮವು ‘ಇದು ಹಾಗಿದೆ ಅಥವಾ ಮುಂದೆ ಹಾಗೆ ಆಗುತ್ತದೆ’ ಎಂದೇ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ‘ಹಾಗಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಮುಂದೆ ಹಾಗೆ ಆಗುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತೇನೆ’ ಎಂದು ವಿವರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಹೀಗೆ ಆನಂದ, ಆತ್ಮವು ರೂಪ ಮತ್ತು ಅನಂತ ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆಯ ಬಗೆಗೆ ಹೇಳಬೇಕಾದುದನ್ನೆಲ್ಲಾ ಹೇಳಿದ್ದೇವೆ.

“ಆನಂದ, ಯಾರು ಆತ್ಮವು ಅರೂಪಿಯೂ ಸೂಕ್ಷ್ಮವೂ ಆಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೋ ಅವರು ‘ಆತ್ಮವು ಇಂದು ಹಾಗಿದೆ ಅಥವಾ ಮುಂದೆ ಹಾಗೆ ಆಗುತ್ತದೆ’ ಎಂದೇ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ‘ಹಾಗಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಮುಂದೆ ಹಾಗೆ ಆಗುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತೇವೆ’ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಹೀಗೆ, ಆನಂದ ಆತ್ಮವು ಅರೂಪಿ ಮತ್ತು ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆಯ ಬಗೆಗೆ ಹೇಳಬೇಕಾದುದನ್ನೆಲ್ಲಾ ಹೇಳಿದ್ದೇವೆ.

“ಆನಂದ, ಯಾರು ಆತ್ಮವು ಅರೂಪಿಯೂ, ಅನಂತವೂ ಆಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೋ ಅವರು ‘ಆತ್ಮವು ಇಂದು ಹಾಗಿದೆ ಅಥವಾ ಮುಂದೆ ಆಗುತ್ತದೆ’ ಎಂದೇ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ‘ಹಾಗಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಮುಂದೆ ಹಾಗೆ ಆಗುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತೇವೆ’ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಹೀಗೆ ಆನಂದ, ಆತ್ಮವೂ ಅರೂಪಿ ಮತ್ತು ಅನಂತ ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆಯ ಬಗೆಗೆ ಹೇಳಬೇಕಾದುದನ್ನೆಲ್ಲಾ ಹೇಳಿದ್ದೇವೆ. ಆತ್ಮದ ಬಗೆಗೆ ಇಷ್ಟು ಭಾವನೆಗಳಿವೆ.

“ಇಷ್ಟು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಆತ್ಮದ ಬಗೆಗೆ ಭಾವನೆಗಳಿವೆ.

ಆತ್ಮ ಇಲ್ಲ ಎಂಬುದರ ಬಗೆಗಿನ ಪ್ರಜ್ಞೆ

“ಆನಂದ, ‘ಆತ್ಮದ ಬಗೆಗೆ ಇರುವ ಯಾವ ಭಾವನೆಯೂ ಸರಿಯಲ್ಲ’ ಎನ್ನುವವರು ಎಷ್ಟು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಹಾಗೆ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ? ‘ನನ್ನ ಆತ್ಮವು ರೂಪಿಯೂ ಸೂಕ್ಷ್ಮವೂ ಆಗಿದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳಿದಾಗ ‘ಆತ್ಮವು ರೂಪಿಯೂ ಅಲ್ಲ ಸೂಕ್ಷ್ಮವೂ ಅಲ್ಲ’ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ‘ನನ್ನ ಆತ್ಮವು ರೂಪಿಯೂ ಅನಂತವೂ ಆಗಿದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳಿದಾಗ ‘ಆತ್ಮವು ರೂಪಿಯೂ ಅಲ್ಲ, ಅನಂತವೂ ಅಲ್ಲ’ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ‘ನನ್ನ ಆತ್ಮವು ಅರೂಪಿಯೂ ಸೂಕ್ಷ್ಮವೂ ಆಗಿದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳಿದಾಗ ಆತ್ಮವು ‘ಅರೂಪಿಯೂ ಅಲ್ಲ, ಸೂಕ್ಷ್ಮವೂ ಅಲ್ಲ’ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ‘ನನ್ನ ಆತ್ಮವು ಅರೂಪಿಯೂ ಅನಂತವೂ ಆಗಿದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳಿದಾಗ ಅದು ‘ಅರೂಪಿಯೂ ಅಲ್ಲ, ಅನಂತವೂ ಅಲ್ಲ’ ಎಂದೇ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.

“ಆನಂದ, ಯಾರು ‘ಆತ್ಮವೂ ರೂಪಿಯೂ ಸೂಕ್ಷ್ಮವೂ ಅಲ್ಲ’ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೋ ಅವರು ಇಂದಿನ ಸ್ಥಿತಿಯ ಬಗೆಗೆ ಹೇಳುವುದಿಲ್ಲ, ಮುಂದೆ ಹಾಗೆ ಆಗುವುದರ ಬಗೆಗೂ ಹೇಳುವುದಿಲ್ಲ. ‘ಆತ್ಮವು ಹಾಗಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಹಾಗೆ ಆಗುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತೇನೆ’ ಎಂದೂ ಹೇಳುವುದಿಲ್ಲ. ಹೀಗೆ, ಆನಂದ, ಆತ್ಮವು ರೂಪಿಯೂ ಸೂಕ್ಷ್ಮವೂ ಆಗಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳುವವರ ಬಗೆಗೆ ಏನು ಹೇಳಬೇಕೋ ಅದನ್ನೆಲ್ಲಾ ಹೇಳಿದ್ದೇವೆ.

“ಆನಂದ, ಯಾರು ‘ಆತ್ಮವು ರೂಪಿಯೂ ಅನಂತವೂ ಆಗಿಲ್ಲ’ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೋ ಅವರು ಇಂದಿನ ಸ್ಥಿತಿಯ ಬಗೆಗೂ ಹೇಳುವುದಿಲ್ಲ ಅಥವಾ ಮುಂದೆ ರೂಪಿ ಅಥವಾ ಅನಂತ ಆಗುತ್ತದೆ ಎಂದೂ ಹೇಳುವುದಿಲ್ಲ. ‘ಆತ್ಮವು ಹಾಗಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಹಾಗೆ ಆಗುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತೇನೆ’ ಎಂದೂ ಹೇಳುವುದಿಲ್ಲ. ಹೀಗೆ ಆನಂದ, ಆತ್ಮವು ರೂಪಿಯೂ, ಅನಂತವೂ ಆಗಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳುವವರ ಬಗೆಗೆ ಏನು ಹೇಳಬೇಕೋ ಅದನ್ನೆಲ್ಲಾ ಹೇಳಿದ್ದೇವೆ.

“ಆನಂದ, ಯಾರು ಆತ್ಮವು ‘ಅರೂಪಿಯೂ ಆಗಿಲ್ಲ ಸೂಕ್ಷ್ಮವೂ ಆಗಿಲ್ಲ’ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೋ ಅವರು ಇಂದಿನ ಸ್ಥಿತಿಯ ಬಗೆಗೂ ಹೇಳುವುದಿಲ್ಲ, ಮುಂದೆ ಹಾಗೆ ಆಗುತ್ತದೆ ಎಂದೂ ಹೇಳುವುದಿಲ್ಲ. ‘ಆತ್ಮವು ಹಾಗಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಹಾಗೆ ಆಗುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತೇನೆ’ ಎಂದೂ ಹೇಳುವುದಿಲ್ಲ. ಹೀಗೆ ಆನಂದ, ‘ಆತ್ಮವು ರೂಪಿಯೂ ಸೂಕ್ಷ್ಮವೂ ಆಗಿಲ್ಲ’ ಎಂದು ಹೇಳುವವರ ಬಗೆಗೆ ಏನು ಹೇಳಬೇಕೋ ಅದನ್ನೆಲ್ಲಾ ಹೇಳಿದ್ದೇನೆ.

“ಆನಂದ, ಯಾರು ‘ಆತ್ಮವು ಅರೂಪಿಯೂ ಅನಂತವೂ ಆಗಿಲ್ಲ’ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೋ ಅವರು ಇಂದಿನ ಸ್ಥಿತಿಯ ಬಗೆಗೂ ಹೇಳುವುದಿಲ್ಲ, ಮುಂದೆ ಆತ್ಮವು ಅರೂಪಿ ಅಥವಾ ಅನಂತ ಆಗುತ್ತಿದೆ ಎಂದೂ ಹೇಳುವುದಿಲ್ಲ. ಹಾಗಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಹಾಗೆ ಆಗುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತೇನೆ ಎಂದೂ ಹೇಳುವುದಿಲ್ಲ. ಹೀಗೆ ಆನಂದ, ಆತ್ಮವು ಅರೂಪಿಯೂ ಅನಂತವೂ ಆಗಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳುವವರ ಬಗೆಗೆ ಹೇಳಬೇಕಾದುದನ್ನೆಲ್ಲಾ ಹೇಳಿದ್ದೇವೆ. ಆತ್ಮದ ಬಗೆಗೆ ಯಾವುದನ್ನೂ ಹೇಳದವರು ಈ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ನಿಲುವನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತಾರೆ.

ಆತ್ಮಸಮನುಪಸ್ಸನ

“ಆನಂದ, ಎಷ್ಟು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಆತ್ಮವನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಬಹುದು? ಆನಂದ ‘ನನ್ನ ಆತ್ಮವು ವೇದನೆಯೇ ಆಗಿದೆ’ ಎಂದು ಕೆಲವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ‘ನನ್ನ ಆತ್ಮವು ವೇದನೆಯಲ್ಲಿ, ಅದಕ್ಕೆ ಇಂದ್ರಿಯಗಳಂತೆ ಗ್ರಹಣ ಶಕ್ತಿಯಿದೆ’ ಎಂದು ಕೆಲವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ‘ನನ್ನ ಆತ್ಮವು ವೇದನೆಯೂ ಅಲ್ಲ, ಅದಕ್ಕೆ ಇಂದ್ರಿಯಗಳಿಗಿರುವಂತೆ ಗ್ರಹಣ ಶಕ್ತಿಯೂ ಇಲ್ಲ’ ಎಂದು ಕೆಲವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ‘ನನ್ನ ಆತ್ಮವು ವೇದನೆಯೂ ಹೌದು, ವೇದನ ಧಮ್ಮವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದೂ ದಿಟ’ ಎಂದು ಕೆಲವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.

“ಆನಂದ, ‘ನನ್ನ ಆತ್ಮವು ವೇದನೆಯೇ ಆಗಿದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳುವವನಿಗೆ ಗೆಳೆಯ, ವೇದನೆಯು ಮೂರು ಬಗೆಯದಾಗಿದೆ- ಸುಖವೇದನೆ, ದುಃಖವೇದನ, ಅದುಃಖ ಅಸುಖ ವೇದನೆ’ ಎಂದು ಹೇಳಬೇಕು. ಈ ಮೂರು ವೇದನೆಗಳಲ್ಲಿ ನಿನ್ನ ಆತ್ಮವು ಯಾವ ವೇದನೆ ಎಂದು ಪಗಿಣಿಸುತ್ತೀಯೆ?’ ಎಂದು ಕೇಳಬೇಕು. ಆನಂದ, ಯಾವ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸುಖ ವೇದನೆಯು ಇರುತ್ತದೋ ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ದುಃಖ ವೇದನೆಯಾಗಲೀ ಅದುಃಖ ಅಸುಖ ವೇದನೆಯಾಗಲೀ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಆದುದರಿಂದ ಆಗ ಸುಖ ವೇದನೆಯೇ ಇರುತ್ತದೆ. ದುಃಖ ವೇದನೆಯನ್ನು ಅನುಭವಿಸುವಾಗ ಸುಖವೇದನೆ ಇರುವುದಿಲ್ಲ; ಅದುಃಖ ಅಸುಖವೇದನೆಯೂ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಆದುದರಿಂದ ದುಃಖವೇದನೆಯೇ ಇರುತ್ತದೆ. ಅದುಃಖ ಅಸುಖ ವೇದನೆ ಇರುವಾಗ ಸುಖವೇದನೆಯೂ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ದುಃಖ ವೇದನೆಯೂ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಆಗ ಅದುಃಖ ಅಸುಖ ವೇದನೆಯು ಮಾತ್ರ ಇರುತ್ತದೆ.

“ಆನಂದ, ಸುಖ ವೇದನೆಯು ಅನಿತ್ಯವಾದುದು; ಕಾರಣಜನ್ಯವಾದುದು, ಕ್ಷಯವಾಗುವಂಥದು, ವ್ಯಯವಾಗುವಂಥದು. ರಾಗದಿಂದ ಕೂಡಿರುವಂಥದು ಮತ್ತು ಅಳಿದು ಹೋಗುವಂಥದು. ದುಃಖವೇದನೆಯು ಅನಿತ್ಯವಾದುದು, ಕಾರಣಜನ್ಯವಾದುದು, ಕ್ಷಯವಾಗುವಂಥದು, ವ್ಯಯವಾಗುವಂಥದು, ರಾಗದಿಂದ ಕೂಡಿರುವಂಥದು ಮತ್ತು ಅಳಿದುಹೋಗುವಂಥದು, ರಾಗದಿಂದ ಕೂಡಿರುವಂಥದು ಮತ್ತು ಅಳಿದುಹೋಗುವಂಥದು ಅದುಃಖ ಅಸುಖ ವೇದನೆಯು, ಆನಂದ, ಅನಿತ್ಯವಾದುದು. ಕಾರಣಜನ್ಯವಾದುದು, ಕ್ಷಯವಾಗುವಂಥದು, ವ್ಯಯವಾಗುವಂಥದು, ರಾಗಪೂರಿತವಾದುದು ಮತ್ತು ಅಳಿದುಹೋಗುವಂಥದು. ಅಂಥ ಸುಖ ವೇದನೆಯನ್ನು ಅನುಭವಿಸುತ್ತಿರುವವನು ‘ನನ್ನ ಆತ್ಮವು ಹೀಗೆಯೇ ಇರುತ್ತದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಸುಖ ವೇದನೆಯು ಅಳಿದು ಹೋದಾಗ ಅವನು ‘ನನ್ನ ಆತ್ಮವು ಹೊರಟುಹೋಗಿದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ದುಃಖವೇದನೆಯನ್ನನುಭವಿಸುತ್ತಿರುವವನು ‘ನನ್ನ ಆತ್ಮವು ಹೀಗೆಯೇ ಇರುತ್ತದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಆ ದುಃಖವೇದನೆಯು ಅಳಿದು ಹೋದಾಗ ‘ನನ್ನ ಆತ್ಮವು ಹೊರಟು ಹೋಗಿದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಅದುಃಖ ಅಸುಖ ವೇದನೆಯನ್ನನುಭವಿಸುತ್ತಿರುವವನು ‘ನನ್ನ ಆತ್ಮವು ಹೀಗೆಯೇ ಇರುತ್ತದೆ’ ಎಂದೂ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಈ ಅದುಃಖ-ಅಸುಖ ವೇದನೆಯು ಅಳಿದು ಹೋದಾಗ ‘ನನ್ನ ಆತ್ಮವು ಹೊರಟು ಹೋಗಿದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಯಾರು ಹೀಗೆ ಅನಿತ್ಯ ಸುಖದುಃಖ ಉತ್ಪತ್ತಿ ವ್ಯಯಗಳಿಗೆ ಒಳಗಾದ (ಮಾನಸಿಕ ವ್ಯಾಪಾರಗಳನ್ನು) ನೋಡುತ್ತಾನೋ ಅವನು ನನ್ನ ಆತ್ಮವು ವೇದನೆಯೇ ಆಗಿದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಆದುದರಿಂದ ಆನಂದ, ‘ನನ್ನ ಆತ್ಮವು ವೇದನೆಯೇ ಆಗಿದೆ’ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುವುದು ಸರಿಯಾದುದಾಗಲಾರದು.

“ಆನಂದ, ‘ನನ್ನ ಆತ್ಮವು ವೇದನೆಯಲ್ಲಿ ಇಂದ್ರಿಯಗಳಂತೆ ಗ್ರಹಣ ಶಕ್ತಿಯೂ ಇಲ್ಲ’ ಎಂದು ಹೇಳುವವರಿಗೆ ‘ಗೆಳೆಯ, ಯಾವ ವೇದನೆಯೂ ಇಲ್ಲದಿದ್ದಾಗ ‘ನಾನು ಇದ್ದೇನೆ’ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತೀಯಾ?” “ಇಲ್ಲ ಭಂತೆ.”

“ಆದುದರಿಂದ ಆನಂದ, ‘ನನ್ನ ಆತ್ಮವು ವೇದನೆಯಲ್ಲ, ಅದಕ್ಕೆ ಇಂದ್ರಿಯಗಳಂತೆ ಗ್ರಹಣ ಶಕ್ತಿಯೂ ಇಲ್ಲ’ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುವುದೇ ಸರಿಯಾದುದಾಗಲಾರದು.

“ಆನಂದ, ‘ನನ್ನ ಆತ್ಮವು ವೇದನೆಯಲ್ಲ. ಅದಕ್ಕೆ ಇಂದ್ರಿಯಗಳಂತೆ ಗ್ರಹಣ ಶಕ್ತಿಯೂ ಇಲ್ಲ; (ಆದರೆ) ನನ್ನ ಆತ್ಮಕ್ಕೆ ವೇದನೆಯೂ ಇದೆ, ಅದು ವೇದನಾ ಸ್ವಭಾವವುಳ್ಳದ್ದಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳುವವರಿಗೆ ‘ಗೆಳೆಯ, ಎಂದೂ ಯಾವ ರೀತಿಯಲ್ಲೂ ಎಲ್ಲಿಯೂ ವೇದನೆಯು ಉತ್ಪನ್ನವಾಗದಿದ್ದರೆ, ವೇದನೆಯು ಇರುವ ಸ್ಮೃತಿಯೇ ಇಲ್ಲದೆ ಅದು ಅಳಿದು ಹೋದರೆ ನಾನು ಇದ್ದೇನೆ’ ಎಂದು ಅವನು ಹೇಳುವುದಕ್ಕೆ ಆಗುವುದೇ? “ಇಲ್ಲ ಭಂತೆ.”

“ಆದುದರಿಂದ ಆನಂದ, ‘ನನ್ನ ಆತ್ಮವು ವೇದನೆಯಲ್ಲ ಅಥವಾ ಅದಕ್ಕೆ ಇಂದ್ರಿಯಗಳಂತೆ ಗ್ರಹಣ ಶಕ್ತಿಯೂ ಇಲ್ಲ. ಆದರೆ ನನ್ನ ಆತ್ಮಕ್ಕೆ ವೇದನೆ ಇವೆ, ಅದು ವೇದನಾ ಸ್ವಭಾವವವುಳ್ಳದ್ದಾಗಿದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳುವುದೇ ಸರಿಯಾದುದಲ್ಲ.

“ಆನಂದ, ಯಾವ ಭಿಕ್ಷುವು ಆತ್ಮವು ವೇದನೆಯಲ್ಲ ಅದಕ್ಕೆ ಇಂದ್ರಿಯಗಳಂತೆ ಗ್ರಹಣ ಶಕ್ತಿ ಇಲ್ಲ ಎಂದಾಗಲೀ ನನ್ನ ಆತ್ಮಕ್ಕೆ ವೇದನೆ ಇದೆ. ಆದುದರಿಂದ ವೇದನ ಸ್ವಭಾವ ಉಳ್ಳದ್ದಾಗಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನಗಲೀ ಪರಿಗಣಿಸುವುದಿಲ್ಲವೋ ಅವನು ಲೋಕದಲ್ಲಿರುವ ಯಾವುದಕ್ಕೂ ಅಂಟಿಕೊಳ್ಳುವುದಿಲ್ಲ. ಅಂಟಿಕೊಳ್ಳದಿರುವ ಅವನು ತಲ್ಲಣಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ತಲ್ಲಣಿಸದಿರುವ ಅವನು ತಾನೇ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಣವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಾನೆ. ‘ಹುಟ್ಟು ನಾಶವಾಯಿತು, ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯವನ್ನು ಪಾಲಿಸಿಯಾಯಿತು, ಮಾಡಬೇಕಾದುದನ್ನು ಮಾಡಿಯಾಯಿತು, ಇನ್ನುಮುಂದೆ ಪರವಿಲ್ಲ’ ಎಂಬುದನ್ನು ತಿಳಿಯುತ್ತಾನೆ. ಇಂಥ ವಿಮುಕ್ತಿ ಚಿತ್ತವನ್ನು ಪಡೆದಿರುವ ಭಿಕ್ಷುವು ‘ಮರಣವಾದ ಮೇಲೆ ತಥಾಗತನು ಇದ್ದಾನೆ’ ಎಂಬ ದೃಷ್ಟಿಯೂ ‘ಮರಣವಾದ ಮೇಲೆ ತಥಾಗತನು ಇರುವುದಿಲ್ಲ’ ಎಂಬ ದೃಷ್ಟಿಯು, ‘ಮರಣವಾದ ಮೇಲೆ ಇದ್ದೂ ಇರುತ್ತಾನೆ’ ಎಂಬ ದೃಷ್ಟಿಯೂ ‘ಮರಣವಾದ ಮೇಲೆ ತಥಾಗತನು ಇರುವುದಿಲ್ಲ, ಇಲ್ಲದೆಯೂ ಇರುವುದಿಲ್ಲ’ ಎಂಬ ದೃಷ್ಟಿಯೂ ಅವಿವೇಕದಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದು ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಇದಕ್ಕೇನು ಕಾರಣ? ಆನಂದ, ಭಿಕ್ಷುವು ಅಧಿವಚನ, ಅಧಿವಚನ ಪಥ, ನಿರುತ್ತಿ, ನಿರುತ್ತಿ ಪಥ, ಪಞ್ಞತ್ತಿ, ಪಞ್ಞತ್ತಿ ಪಥ, ಪಞ್ಞ, ಪಞ್ಞಾವಚರ, ಸಂಸಾರ ಚಕ್ರ, ಅದರಲ್ಲಿನ ಸುತ್ತಾ ಇವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಅರಿತಿರುತ್ತಾನೆ. ವಿಮುಕ್ತಿ ಪಡೆದಿರುವ ಭಿಕ್ಷುವನ್ನು ಕುರಿತು ‘ಅವನಿಗೆ ತಿಳಿದಿಲ್ಲ, ಅವನು ನೋಡಿಲ್ಲ, ಅವನ ದೃಷ್ಟಿಯು ಸತ್ಯವಾದುದಿಲ್ಲ’ ಎಂದು ಹೇಳುವುದು ಅವಿವೇಕದಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದು.”

ಏಳು ವಿಞ್ಞಾಣ ಸ್ಥಿತಿಗಳು

“ಆನಂದ, ವಿಞ್ಞಾಣವು ಏಳು ಸ್ಥಿತಿಗಳನ್ನುಳ್ಳದ್ದು, ಅದಕ್ಕೆ ಎರಡು ಆಯತನಗಳಿವೆ. ಆ ಏಳು ಸ್ಥಾನಗಳು ಯಾವುವು? ಮನುಷ್ಯರು ದೇವತೆಗಳು ನಿಪಾತದಲ್ಲಿರುವವರು ಮುಂತಾದ ಜೀವಿಗಳು ನಾನಾ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ನಾನಾಮಟ್ದ ತಿಳಿವಳಿಕೆಗಳನ್ನೂ ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಇದು ವಿಞ್ಞಾಣದ ಪ್ರಥಮ ಸ್ಥಿತಿ. ದೇವತೆಗಳು ಜನ್ಮ ಪಡೆಯುವ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕದ ದೇವತೆಗಳಂಥವರು ಪ್ರಥಮ ಧ್ಯಾನದ ಫಲದಿಂದ ನಾನಾ ಕಾಯಗಳನ್ನೂ ಆದರೆ ಒಂದೇ ಮಟ್ಟದ ತಿಳಿವಳಿಕೆಯನ್ನೂ ಹೊಂದಿರುತ್ತಾರೆ. ಇದು ವಿಞ್ಞಾಣದ ಎರಡನೆಯ ಸ್ಥಿತಿ. ಅಭಿಸಾರ ದೇವತೆಗಳಂತೆ ಕೆಲವು ದೇವತೆಗಳು ಒಂದೇ ಕಾಯ. ಆದರೆ ನಾನಾ ಮಟ್ಟದ ತಿಳಿವಳಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾರೆ. ಇದು ವಿಞ್ಞಾಣದ ಮೂರನೆಯ ಸ್ಥಿತಿ. ಸುಭಕಿಣ್ಹಿ ದೇವತೆಗಳಂತೆ ಒಂದೇ ಕಾಯ ಮತ್ತು ಒಂದೇ ಮಟ್ಟದ ತಿಳುವಳಿಕೆಯನ್ನು ಕೆಲವು ಜೀವಿಗಳು ಪಡೆದಿರುತ್ತಾರೆ. ಇದು ವಿಞಾಣದ ನಾಲ್ಕನೆಯ ಸ್ಥಿತಿ. ರೂಪವನ್ನು ಕುರಿತ ಭಾವನೆಯನ್ನು ಮೀರಿದ, ಇಂದ್ರಿಯಗಳಿಂದ ಬರುವ ಅರಿವನ್ನು ನಾಶಮಾಡಿಕೊಂಡ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲಬಗೆಯ ಅರಿವನ್ನೂ ಮೀರಿರುವ ತಿಳಿವಳಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿ ‘ಆಕಾಶವು ಅನಂತವಾಗಿದೆ’ ಎಂಬ ಅರಿವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವಂತಹ ಕೆಲವು ಜೀವಿಗಳು ಅನಂತವಾದ ಆಯತನದಲ್ಲಿರುತ್ತವೆ. ಇದು ವಿಞಾಣದ ಪಂಚಮ ಸ್ಥಿತಿ. ಆಕಾಶ ಆಯತನವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಮೀರಿ ‘ವಿಞಾಣವು ಅನಂತವಾಗಿವೆ’ ಎಂಬ ಆಯತನದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಜೀವಿಗಳಿರುತ್ತಾರೆ. ಇದು ವಿಞಾಣದ ಷಷ್ಠ ಸ್ಥಿತಿ. ಎಲ್ಲ ವಿಞ್ಞಾಣ ಲೋಕವನ್ನು ಅತಿಕ್ರಮಣ ಮಾಡಿ ‘ಏನೂ ಇಲ್ಲ’ ಎಂಬ ಅಕಿಂಚಾಯತನದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಜೀವಿಗಳಿರುತ್ತವೆ. ಇದು ವಿಞಾಣದ ಸಪ್ತಮ ಸ್ಥಿತಿ. ಅಸಞ್ಞಾಯತನ ಮತ್ತು ಎರಡನೆಯದಾದ ನೇವಸಞ್ಞಾಯತನ ಎಂಬ ಎರಡು ಆಯತನಗಳು.

“ಆನಂದ, ನಾನಾ ಕಾಯಗಳನ್ನೂ ನಾನಾ ಮಟ್ಟದ ತಿಳಿವಳಿಕೆಯನ್ನೂ ಹೊಂದಿರುವ ಮನುಷ್ಯರು ದೇವತೆಗಳು ಮತ್ತು ನರಕದಲ್ಲಿರುವ ಪಾತಕಿಗಳೂ ತಿಳಿಯಬಲ್ಲ ಪ್ರಥಮ ವಿಞ್ಞಾಣ ಸ್ಥಿತಿ ಇದೆಯಷ್ಟೆ. ಅದರ ಉಗಮವನ್ನೂ ಅದರ ಅಳಿವನ್ನೂ ಅದರ ರುಚಿಯನ್ನೂ ಅದರ ಅಪಾಯವನ್ನೂ ಅದರ ಬಿಡುಗಡೆಯ ಮಾರ್ಗವನ್ನೂ ಅವರು ಅರಿಯಬಲ್ಲರು. ಈ ಪ್ರಥಮ ವಿಞ್ಞಾಣ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಆನಂದಪಡುವುದು ವಿವೇಕವೇ? “ಅಲ್ಲ ಭಂತೆ.”

“ಆನಂದ, ಅಸಞ್ಞಾಯತನವನ್ನು ಅರಿಯಬಲ್ಲ, ಅದರ ಉಗಮವನ್ನೂ, ಅದರ ಆಳವನ್ನೂ ಅದರ ರುಚಿಯನ್ನೂ ಅದರ ಅಪಾಯವನ್ನೂ ತಿಳಿಯಬಲ್ಲ ಸತ್ಯಗಳಿವೆಯಷ್ಟೆ. ಇಂಥ ಅಸಞ್ಞಾಯತನದಲ್ಲಿ ಆನಂದಪಡುವುದು ವಿವೇಕವೇ? “ಆಲ್ಲ ಭಂತೆ.”

“ಆನಂದ, ನೇವಸಞ್ಞಾಯತನವನ್ನು ಅರಿಯಬಲ್ಲ, ಅದರ ಆಳವನ್ನೂ ಅದರ ರುಚಿಯನ್ನೂ ಅಪಾಯವನ್ನೂ ತಿಳಿಯಬಲ್ಲ ಸತ್ಯಗಳಿವೆಯಷ್ಟೆ. ಇಂಥ ನೇವಸಞ್ಞಾಯತನದಲ್ಲಿ ಆನಂದಪಡುವುದು ವಿವೇಕವೇ? “ಅಲ್ಲ ಭಂತೆ.”

“ಆನಂದ, ಏಳು ವಿಞ್ಞಾಣ ಸ್ಥಿತಿಗಳ ಮತ್ತು ಈ ಎರಡು ಆಯತನಗಳ ಉಗಮವನ್ನೂ ಅವುಗಳ ಅಳಿವನ್ನೂ ಅವುಗಳ ರುಚಿಯನ್ನೂ ಅವುಗಳ ಅಪಾಯವನ್ನೂ ಅವುಗಳಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆಯ ಮಾರ್ಗವನ್ನೂ ಅರಿತಿರುವ ಭಿಕ್ಷುವು ಅಂಟಿಕೊಳ್ಳುವ ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಗೆದ್ದು ವಿಮುಕ್ತನಾಗುತ್ತಾನೆ, ಪಞ್ಞಾವಿಮುಕ್ತನಾಗುತ್ತಾನೆ.

“ಆನಂದ, ವಿಮುಕ್ತಿಯು ಎಂಟು ಸ್ಥಿತಿಗಳನ್ನುಳ್ಳದ್ದು, ಆ ಎಂಟು ಯಾವುವು? ರೂಪದ ಅರಿವಿದ್ದು ರೂಪವನ್ನು ನೋಡುವುದು ಪ್ರಥಮ ವಿಮುಕ್ತಿ.

“ತನ್ನ ರೂಪದ ಅರಿವಿಲ್ಲದೆ ಬೇರೊಂದು ಹೊರಗಿನ ರೂಪವನ್ನು ನೋಡುವುದು ಎರಡನೆಯ ವಿಮುಕ್ತಿ.

“ಸುಭಗವಾಗಿದೆ’ ಎಂಬುದರಲ್ಲಿ ಮನಸ್ಸನ್ನು ತಲ್ಲೀನಗೊಳಿಸುವುದು ಮೂರನೆಯ ವಿಮುಕ್ತಿ. ರೂಪಸಞ್ಞಾ ಲೋಕಗಳೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಅತಿಕ್ರಮಿಸಿ ಇಂದ್ರಿಯಗ್ರಹಣ ಶಕ್ತಿಯೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಅಳಿಯುವಂತೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ನಾನಾತ್ತಸಞ್ಞಾಯತನದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿ ಅಲ್ಲಿ ವಿಹರಿಸುವುದು ಚತುರ್ಥ ವಿಮುಕ್ತಿ. ಅಕಸಂಚಾಯತನವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಅತಿಕ್ರಮಿಸಿ ‘ವಿಞ್ಞಾಣವು ಅನಂತವಾಗಿದೆ’ ಎಂಬ ವಿಞ್ಞಾಣ ಸಂಚಾಯತನದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿ ಅಲ್ಲಿ ವಿಹರಿಸುವುದು ಪಂಚಮ ವಿಮುಕ್ತಿ. ವಿಞ್ಞಾಣಂಚಾಯತನವನ್ನು ಅತಿಕ್ರಮಿಸಿ ಅಕಿಂಚಞ್ಞಾಯತನದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿ ವಿಹರಿಸುವುದು ಷಷ್ಠ ವಿಮುಕ್ತಿ. ಅಕಿಂಚಞ್ಞಾಯತನವನ್ನು ಅತಿಕ್ರಮಿಸಿ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿ ವಿಹರಿಸುವುದು ಸಪ್ತಮ ವಿಮುಕ್ತಿ. ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನವನ್ನು ಅತಿಕ್ರಮಿಸಿ ಸಞ್ಞಾವೇದಯಿತ ನಿರೋಧದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿ ವಿಹರಿಸುವುದು ಅಷ್ಟಮ ವಿಮುಕ್ತಿ.

“ಆನಂದ, ಈ ಅಷ್ಟ ವಿಮುಕ್ತಿಯ ಬಗೆಗೆ ಅನುಲೋಮ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿಯೂ ಪ್ರತಿಲೋಮಕ್ರಮದಲ್ಲಿಯೂ ಅನುಲೋಮ ಪ್ರತಿಲೋಮಗಳೆರಡರ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿಯೂ ಪ್ರಭುತ್ವ ಪಡೆದುಕೊಂಡಿರುವ ಭಿಕ್ಷುವು ಇಚ್ಛೆ ಬಂದಾಗ, ಇಚ್ಛೆ ಬಂದೆಡೆಯಲ್ಲಿ ಇಚ್ಛೆ ಬಂದಷ್ಟು ಕಾಲ ಆ ಸ್ಥಿತಿಗಳಿಂದ ಬಹಿರ್ಮುಖನಾಗುತ್ತಾನೆ. ಆಸವಗಳೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಕ್ಷಯ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಅನಾಸವನಾಗಿ ಚೇತೋವಿಮುಕ್ತಿ ಪಞ್ಞಾವಿಮುಕ್ತಿಗಳನ್ನು ತಾನೇ ಸಾಧಿಸಿಕೊಂಡಿರುವವನಾಗಿರುತ್ತಾನೆ. ಹೀಗೆ ಸತ್ಯವನ್ನು ತಿಳಿದಿರುವವನ ಧಮ್ಮವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿ ಅಲ್ಲಿಯೇ ವಿಹರಿಸಬಲ್ಲವನಾಗಿರುತ್ತಾನೆ. ಆನಂದ, ಇಂಥ ಭಿಕ್ಷುವನ್ನು ‘ಉಭತೋ ಭಾಗ ವಿಮುಕ್ತ’ನೆಂದು ಕರೆಯುತ್ತೇನೆ. ಈ ಉಭತೋಭಾಗ ವಿಮುಕ್ತನಿಗಿಂತ ಶ್ರೇಷ್ಠರಾದವರಗಲೀ ಉನ್ನತರಾದವರಾಗಲೀ ಇಲ್ಲ.”

ಭಗವಾನರು ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದರು. ಆಯುಷ್ಮಂತ ಆನಂದನು ಭಗವಾನರ ವಚನದಿಂದ ಸಂತೋಷಗೊಂಡನು.

ಇಲ್ಲಿಗೆ ಮಹಾನಿದಾನ ಎರಡನೇ ಸುತ್ತ ಮುಗಿಯಿತು.

The Long Discourses

|_II. The Great Chapter

DN15. ಮಹಾನಿದಾನ ಸುತ್ತ

Translations [25]

English

繁體字

Français

Deutsch

Italiano

Español

Português

Русский

Norsk

Magyar

Srpski

Čeština

Română

עִבְרִית

हिंदी

বাংলা

Việt Ngữ

Bahasa Indonesia

සිංහල

ပြန်သွားရန်

ภาษาไทย

पाळिभासा (Pāli)

Reference

Translations [25]

English

繁體字

Français

Deutsch

Italiano

Español

Português

Русский

Norsk

Magyar

Srpski

Čeština

Română

עִבְרִית

हिंदी

বাংলা

Việt Ngữ

Bahasa Indonesia

සිංහල

ပြန်သွားရန်

ภาษาไทย

पाळिभासा (Pāli)

Reference

Commentaries [0]